Bệnh đốm vằn (Khô vằn)

Bệnh đốm vằn là bệnh thường gặp và gây hại quan trọng thứ hai trên cây lúa (sau bệnh cháy lá). Bệnh xuất hiện phổ biến tại các vùng trồng lúa ở Châu Á , Châu Mỹ và Châu Phi . Mặc dù bệnh dễ nhận diện và có thuốc phòng trị đặc hiệu, nhưng nếu bệnh xảy ra mà không được phát hiện kịp thời hoặc phòng trị không đúng cách, năng suất có thể giảm đáng kể.

Khác hẳn với bệnh cháy lá (đạo ôn) thích khí hậu lạnh, trời nhiều sương mù và thường xuất hiện gây hại trong vụ Đông – Xuân. Bệnh đốm vằn thích hợp với thời tiết nóng , nhiệt độ 28 – 32 độ C, ẩm độ cao 96 – 100%, ít ánh sáng và bệnh thường thấy xuất hiện trong vụ Hè Thu từ tháng 6 – 7 hay vụ Mùa từ tháng 8 - 10.

1.Tác nhân :

Bệnh đốm vằn do nấm Rhizoctonia solani sống trong đất gây ra. Ngoài lúa nấm còn gây hại trên rau cải, đậu phộng, đậu nành, bắp, bông vải, bầu bí, dưa, cà rốt, ớt… mầm bệnh lây lan qua nước tưới, đất mang mầm bệnh và tàn dư thực vật của cây trồng bị bệnh vụ trước.

2. Nguyên nhân gây hại :

- Sử dụng giống ngắn ngày năng suất cao nên cần bón nhiều đạm

- Ruộng sạ, cấy quá dầy, thiếu ánh sáng

- Bón thừa đạm, bón đạm muộn, bón không cân đối N-P-K,

- Ẩm độ trên ruộng quá cao,

- Ruộng vụ trước trồng lúa, bắp, đậu bị bệnh đốm vằn,

- Ruộng vụ trước không dọn sạch tàn dư thực vật, còn nhiều rơm rạ, lúa chét, cỏ dại…bệnh đốm vằn rất dễ xảy ra trong vụ sau.

3. Triệu chứng :

Lúc đầu vết bệnh có dạng đốm loang lổ như da beo, màu xanh xám, viền nâu, sủng nước, dần dần đốm bệnh ăn sâu vào nhu mô trong bẹ lá làm lá bị vàng, khô chết dần, đồng thời bệnh còn ăn lan lên trên, một khi bệnh lan lên tới lá đòng thì năng suất có thể giảm tới 50%, hạt không chắc nhiều lép, lửng, khi xay rất dễ bể.

Nếu quan sát kỹ trên vết bệnh già, ta sẽ thấy có những hạch nấm nhỏ màu nâu xám, cứng. Đây chính là những hạch khuẩn, các hạch khuẩn này về sau sẽ rụng, rơi xuống nước lây lan qua bụi lúa bên cạnh hoặc nằm dưới đất, trong rơm rạ chờ vụ sau sẽ tiếp tục gây hại.

Bệnh đốm vằn thường xảy ra thành từng chòm trên ruộng, đặc biệt những nơi lúa mọc quá dầy, quá tốt bệnh càng bị nặng, do đó bà con khi đi thăm đồng cần chú ý ở bẹ lá phần cách mực nước để phát hiện bệnh

4. Phòng, trị

Để phòng, trị bệnh đốm vằn cần áp dụng biện pháp tổng hợp như :

(1) Dọn sạch rơm rạ, lúa chét, cỏ dại, tàn dư thực vật sau khi thu hoạch.

(2) Không sạ, cấy quá dầy, bón cân đối N-P-K, không bón thừa đạm, bón đạm muộn, tăng cường bón K vừa tăng tính chống chịu bệnh vừa hạn chế đổ ngã.

(3) Không để ruộng quá ẩm, nước ngập quá sâu.

(4) Thường xuyên thăm đồng, cần lội xuống ruộng để quan sát, chú ý nơi ruộng quá tốt, lúa mọc quá dầy là nơi bệnh dễ xảy ra, cần vạch lúa và quan sát phần gốc xem có bệnh hay không. Nếu có phải lập tức ngưng bón đạm, ngưng phun phân bón lá có đạm và phun thuốc trừ bệnh ngay.

(5) Có thể tham khảo và sử dụng một trong các loại thuốc đặc trị sau :

a. Vanicide 3SL, 5SL.

b. Carbenzim 80 WP, 500 FL

c. Saizole 5SP

SPC - Ths. Huỳnh Kim Ngọc